Türkiye, Kahramanmaraş merkezli on ili etkileyen deprem felaketinin yaralarını sarmaya çalışıyor.
Yüzyılın depreminde evleri yıkılan ve ağır hasar gören vatandaşların hangi haklara sahip olduğu sorgulanmaya başladı.
“Hak sahipliği” başvurusu nereden yapılacak?
Devlet ev mi, konut kredisi mi verecek?
“Hak sahibi” sayılmayan dava açabilir mi?
Depremde evi yıkılan vatandaşın hakları neler?
Kimler hak sahibi sayılacak?
Depremde oturduğu evi yıkılan kiracı ya da o gün evdeki misafir de “hak sahibi” olacak mı? Sorularına cevap aranıyor… İşte cevaplar! …
DEPREM HAK SAHİPLİĞİ NEDİR?
Afetzede Hak Sahipliği, afetzedelerin yıkılan veya ağır hasar gören binalarla olan mülkiyet ilişkilerini ve yeniden yapılacak binalardan veya verilecek inşaat kredisinden yararlanabilme durumlarını bildirmektedir.
HAK SAHİPLİĞİ NASIL ÖĞRENEBİLİRİM?
Sağlık kurum ve kuruluşlarına müracaatlarda sorunla karşılaşılmaması için TC Kimlik No ve Soyadı girilerek Hak sahipliği kontrol edilebilir.
Herhangi bir sorunla karşılaşılması halinde 0 (312) 402 1210- 402 1223 numaraları ile irtibata geçilmesi gerekmektedir.
DEPREMDEN ETKİLENDİYSENİZ HANGİ HAKLARINIZ VAR?
1- Hasar tespiti yapılmasını talep edebilirsiniz.
İllerde AFAD müdürlüğü, çevre ve şehircilik il müdürlüğüne
İlçelerde kaymakamlığa başvuru yapabilirsiniz.
2- Hasar tespitinin doğru yapılmadığını düşünüyorsanız,
30 gün içerisinde aynı kurumlara itiraz edebilirsiniz.
3- Yakınlarınızı kaybettiyseniz ya da maddi kayba uğradıysanız ilçenizde ya da ilinizde bulunan adliyeden suç duyurusunda bulunarak şikayetçi olabilirsiniz.
Şikayetçi olduktan sonra dosya numaranızı öğrenip daha fazla hukuki destek için Gaziantep barosu başkanlığına başvurabilirsiniz.
4- Deprem sigortanız (DASK) var ise;
DASK'ın dask.gov.tr adresli internet sitesinden form doldurarak başvuru yapabilirsiniz.
Ya da “ALO DASK 125” i arayarak 2 numarayı tuşlayıp poliçe numarası, kimlik numarası veya vergi kimlik numarası ile başvuru yapabilirsiniz.
DASK başvurusu için ihtiyacınız olan şeyler:
TC kimlik numarası veya poliçe numarası
Güncel tapunun bilgileri
Hasar gören yerin adresi
Sigortayı yaptıran kişinin cep telefonu numarası
5- Yakınlarınızı kaybettiyseniz ya da maddi zarara uğradıysanız,
Sorumlulara karşı (belediyeler, AFAD, Çevre ve İklim Değişikliği Bakanlığı) zararınızın karşılanması için başvurabilirsiniz. Reddedilirse dava açabilirsiniz. Ayrıca müteahhidin sorumlu olduğunu düşünüyorsanız müteahhide karşı da dava açabilirsiniz.
VATANDAŞLARIN HAKLARI
Depremde evi yıkılan vatandaşın hakları neler?
Kimler hak sahibi sayılacak?
Depremde oturduğu ev yıkılan kiracı ya da o gün evdeki misafir de “hak sahibi” olacak mı?
Depremden zarar gören vatandaşların sahip olduğu önemli haklar var.
Umumi Hayata Müessir Afetler Dolayısıyla Alınacak Tedbirlerle Yapılacak Yardımlara Dair Kanun’un 29. Maddesi’nde, ‘Yıkılan, yanan veya ağır hasara uğrayan veya uğraması muhtemel olan binalarla imar planları gereğince kamulaştırılmasında zorunluluk bulunan yerlerdeki binalarda oturan ailelere hak sahibi olmak şartıyla konut yaptırılır veya kredi verilir’ şeklinde bir düzenleme yer almaktadır. ‘Hak sahibi’ sayılmanın şartları ise Afet Sebebiyle Hak Sahibi Olanların Tespiti Hakkında Yönetmelik’te detaylı açıklanmıştır. Örneğin, kiracı ve misafir konumunda olan kişiler hak sahibi sayılamazlar. (Md.15)
AFETZEDE HAK SAHİPLİĞİ BAŞVURUSU NASIL YAPILIR?
“Hak sahipliği” başvurusu nereden yapılacak?
Devlet ev mi, konut kredisi mi verecek?
“Hak sahibi” sayılmayan dava açabilir mi?
Kahramanmaraş merkezli meydana gelen ve toplam 10 şehri etkileyen depremlerde Afetzede hak sahipliği başvurusu turkiye.gov.tr üzerinden veya mahalle, köy muhtarlıkları üzerinden yapılabilir.
Afet sebebiyle, kendilerine ait bulunan konutları yıkılan, yanan veya oturamayacak derecede ağır hasar gören afetzede aileler “Hak sahibi” sayılır ve bu ailelere yeniden konut yapılır veya konut kredisi verilir (Md. 4/1-a). Hak sahipliği başvurusu, turkiye.gov.tr / e-Devlet üzerinden veya mahalle, köy muhtarlıkları üzerinden yapılabilir.
E-Devlet uygulaması, AFAD’ın bina/inşaat kredisi sağlama hizmetine vatandaşları yönlendirmektedir.
“Hak sahipliği” ya da hasar tespiti konusundaki itirazlara ilişkin olarak ta idari yargı yoluna başvurulabilir.
DEVLETE KARŞI TAZMİNAT DAVASI AÇILABİLİR Mİ?
Devletin Kahramanmaraş merkezli on ili etkileyen deprem felaketi nedeniyle ortaya çıkan zararları belli bir çerçevede tazmin yükümlülüğü vardır.
Bu kapsamda depremzedelerin idareye karşı yargı yoluna başvurma hakkı bulunmaktadır.
İdari Yargılama Usulü Kanunu’nda düzenlenen idari dava türlerinden biri, idareye karşı açılacak ve tazminat talep edilebilen tam yargı davasıdır.
Bu davalar, idarenin eylem veya işlemleri sonucunda ortaya çıkan gerek maddi gerek manevi zararların tazmini için açılabilmektedir.
Bu davaları açma hak ve yetkisi, yalnızca idari işlem ve eylemlerden ötürü hakları ihlal edilen kişilere aittir. Kişilik haklarına olan saldırının idare tarafından gerçekleştirilmesi halinde manevi zarar, idare mahkemelerinde tam yargı davası adı altında talep ve dava edilebilir.
Mahkemenin, manevi tazminat talebini kabul edebilmesi için bir zarar söz konusu olmalı, bu zarar idarenin eylem veya işleminden kaynaklanmalı, ayrıca ortaya çıkan zarar ile idarenin eylem veya işlemi arasında illiyet bağı bulunmalıdır.
MÜTEAHİTLERİ ŞİKAYET MÜMKÜN MÜ?
Müteahhitlerin yaptıkları inşaatlar nedeniyle hem hukuki hem de cezai sorumlulukları vardır.
Kahramanmaraş merkezli on ili etkileyen deprem felaketinde yıkılan binalardan kaynaklı ölümler ve yaralanmalar kapsamında ilgili Cumhuriyet Başsavcılıkları resen adli soruşturma açtı ve açmaya devam ediyor.
Deprem bölgesindeki Cumhuriyet Savcılıklarında, ‘Deprem Suçları Soruşturma Büroları’ faaliyete geçirildi. Bu arada, Müteahhitlerin ceza sorumluluğu somut olaydaki koşullara ve kusur derecelerine göre belirleniyor. Hatalı yapılması nedeniyle bir binanın çökmesi ve altında kalarak, insanların hayatını kaybetmesi durumunda müteahhit firma yetkilileri en başta ‘taksirle ölüme sebebiyet vermekten sorumlu oluyor.
Bu suç şikâyete bağlı değildir ve takibi resen yapılır.
Göçük altında kalarak, kişilerin yaralanmasına neden olanlar hakkında da ‘taksirle yaralamadan ceza soruşturması ve kovuşturması yürütülebilir.
Ayrıca Türk Ceza Kanunu’nda, kasten veya taksirle bina çökmesine neden olanların da cezalandırılacağı hüküm altına alınmıştır.
SİGORTA ŞİRKETLERİNİN ÖDEME YÜKÜMLÜLÜĞÜ VAR MI?
Depremde zarar gören evlerin tespit çalışmaları için Çevre ve Şehircilik Bakanlığı'na resmi başvurular yapılırken, sigortası olanların zararlarının tazmini için ise Doğal Afet Sigortaları Kurumu'na (DASK) başvurmaları gerekiyor.
Konutlarında hasar olanlar Alo-Dask 125, e-Devlet ve SMS üzerinden başvuru yapabiliyorlar.
DASK'ın 2023 yılı için belirlediği ‘Zorunlu Deprem Sigortası’ tarifesine göre betonarme yapılar için inşaat birim metrekaresi başına 3016 TL ödeme yapılıyor. Bu hesaba göre 120 metrekare olan bir ev için 361 bin 920 TL DASK ödemesi yapılması gerekiyor. Bu miktar maksimum 640 bin TL olarak ödeniyor. Azami teminat tutarı tespit edilirken, yıkılan meskenin yeniden inşa edilmesinin maliyeti (arsa değeri hariç) dikkate alınır.
DASK HASAR ÖDEMESİ NEREYE YAPILIR?
Zorunlu Deprem Sigortası Genel Şartları'na göre belirlenen tazminat tutarı, ilgili hak sahibine kısa mesaj olarak gönderilen şifreler aracılığı ile vatandaşlık numaralarını kullanarak herhangi bir Vakıfbank şubesinden alınabilmektedir.
